ما با ٣ ترس پايه متولد میشویم که مادرزادی است.
بقیه ترس ها بر پایه این ۳ نوع ترس است:
۱- ترس از صدای بلند
۲- ترس از افتادن و ارتفاع و خالی شدن زیر پا
۳- ترس از هر پدیده تازه و جدید

مهم ترین منبع کودک برای ترسیدن ، تجربه خود کودک در محیط است.

انواع ترس های کودک براساس سن

۱) تولد تا ۲ سالگی
– ترس از صدای بلند
– ترس از غریبه ها
– ترس از جدایی از والدین ( اضطراب غریبگی معمولا بین ۴/۵ تا ۵ ماهگی و اضطراب جدایی ، معمولا بین ۶ تا ۱۸ ماهگی)

بیشتر ترس کودک روی رابطه اش با والد و ترس از تنها ماندن است. به همین دلیل اگر کودک کوچکترین نق یا گریه ای کرد باید فوراً بالای سرش باشید.

کودکی که چند مراقب یا نگهدارنده دارد و مادر وقت با کیفیت برای کودک نمی گذارد یا به هر علت دیگری از والدین اصلی جدا باشد، کودک پتانسیل مضطرب شدن پیدا میکند.
یعنی قسمتی از مغز بنام آمیگدال بیش از حد حساس میشود و دائم دنبال موقعیت استرس زا میگردد.

اضطراب غریبگی ( ۴/۵ تا ۵ ماهگی) و اضطراب جدایی ( ۶ تا ۱۸ ماهگی شروع و معمولا تا ۳ سالگی رفع میشود) که این بخشی از فرایند رشد مغزی کودک است، اما اگر در برابرش مقاومت کنید باعث اختلالات اضطرابی میشود.

– چند توصیه برای ترس های سن تولد تا ۲ سالگی
. بی خبر کودک را ترک نکنید
. در معرض دید کودک باشید مخصوصا تا ۲ سالگی
. وقت با کیفیت با کودک داشته باشید
. در جمع با زور و اجبار نخواهید که کاری انجام دهد و اگر به شما چسبیده به زور جدا نکنید.
. در مواجهه با غریبه ها ، کودک را مجبور به تعامل نکنید
. ایجاد یک محیط آرام و بدون استرس
. صحبت آرام و نوازش برای اطمینان دادن به کودک

اگر فرزند شما تا ۳ سالگی ، چسبندگی اش از شما رفع نشد ممکن است دچار اختلال اضطراب جدایی شده باشد که باید به روانشناس کودک مراجعه کنید.

2) ترس های کودک در سن ۲ تا ۵ سالگی
– ترس از تاریکی
-ترس از هیولاها و موجودات خیالی ( چون در این سن کودک نمیتواند تخیل را از واقعیت جدا کند.)
– ترس از صدای بلند
– ترس از سایه ها
– ترس از دستشویی رفتن
– ترس از تنهایی خوابیدن
– ترس از حیوانات

چه چیزی باعث میشود که کودکان در این سن بترسند؟
گاهی خانواده ها باعث شروع یک ترس در کودک میشوند. برای مثال:
– برای اینکه کودک دست به چیزی نزند یا جایی نرود ، میگوییم : اگر بروی ممکنه لولو تو را بخورد.
– برای اینکه غذا بخورد ، میگوییم: اگر نخوردی ممد قلی میاد
– اگر صدات را قطع نکنی ، میگویم آقاهه بیاد ببرتت
– یا داستان هایی را تعریف میکنیم که در آن یک بچه ای که کارهای خلاف میل شما را انجام میداده توسط جادوگر و …. ربوده شده است. ( داستان سرایی عرفانی و ماورائی)
– اضطراب خود والدین: اکثر والدین برای اینکه کودکشان از یک وسیله ای استفاده کند ، میترسند. بنابراین کودک را میترسانند تا سمت آن وسیله یا شی نرود.

۲ تا ۵ سالگی رشد هیجانی مغز در اوج است.
بلوغ عاطفی و ثبات کودک ، به آرامش و متانت بزرگسالانی که او را احاطه کرده اند، بستگی دارد.

چکار کنیم ترس و کابوس کودک تمام شود؟
۱- همدلی کردن: قدم اول همدل بودن و گوش شنوا داشتن برای کودک است
۲- ترس های کودک را جدی بگیرید: اگر از تاریکی میترسد چراغ یا چراغ خواب ملایم روشن باشد. اگر از هیولاها میترسد به کمد و زیر تخت نگاه کنید و اطمینان دهید و به کودک نشان بدهید که براتون مهمه و آماده اید که فرزندتان در برابر هر چیزی که از آن میترسد، خیالی یا واقعی محافظت کنید.
۳- منطقی باشید: اگر کودک از شخصیت های فیلم های ترسناک میترسد، عکس ها یا فیلم هایی را پیدا کنید که نشان میدهد چگونه این هیولاها با استفاده از آرایش ، لباس و مناظر خلق شده اند
۴- یک شی محافظ ایجاد کنید: یک شی محافظ به فرزندتان بدهید . این واقعیت را بپذیرید که نمیتوانید همیشه برای محافظت از فرزندتان در برابر ترس ها حضور داشته باشید.
یعنی آنها به جیزی نیاز دارند که احساس آرامش و امنیت را ایجاد کند مثل یک اسباب بازی مورد علاقه یا پتو یا هر چیزی دیگری که میتوانند در دست بگیرند یا نوازش کنند ، و به کودک اجازه میدهد تا آرام شود.

برای ترس از تاریکی و ترس از تنها خوابیدن در اتاق خواب چکار کنیم؟
۱- پذیرش ترس کودک
۲- همراهی و همدلی با کودک
۳- طراحی راهکار به کمک خود کودک با پرسیدن سوالات باز . مثلا ( چه …؟ )
۴- استفاده از کتاب داستان مثل مجموعه کتاب های فرانکلین یا انیمیشن اوریون و تاریکی و بعد در مورد اتفاقات داسان فیلم یا کتاب با هم صحبت کنید.

این ترس ها جزئی از مسیر رشد عاطفی- هیجانی- شناختی فرزند شماست.
و فقط میتوانید در این مسیر همراهیشان کنید.
انکار و کتمان ترس در این سن، زمینه ساز اضطراب است.

• کودکی که شب نمیتواند تنها در اتاق خواب بخوابد به چند دلیل است:
۱- از تاریکی میترسد
۲- ترس از موجودات خیالی دارند
۳- ترس از ربوده شدن دارند
۴- ترس از اتفاق افتادن برای والدین را دارند

باید ریشه ترس را پیدا کنید ( ممکن است ترکیبی باشد)

3) ترس های سن ۵ تا ۷ سالگی
– ترس از طرد شدن توسط همسالان
– ترس از برنامه های تلویزیونی ترسناک
– ترس از دکتر و آمپول
– ترس از دزد ، هیولاها، زامبی ، ارواح
– ترس ازفریاد زدن یک نفر مثل معلم
– ترس از طوفان ، زلزله یا بلایای طبیعی

چند توصیه در مورد ترس های این سن
– توضیح علمی و آرام درباره موارد ترسناک ( مثلا اینکه زلزله چگونه به وجود می آید و چطور میتوان ایمن ماند؟)
– استفاده از بازی های نقش آفرینی برای آمادگی و کاهش استرس ( مثل بازی دکتر و بیمار)
– دادن حس امنیت با صحبت درباره ی اقدامات محافظتی

4) ترس های سن ۸ تا ۱۲ سالگی
– ترس از مرگ عزیزان
– ترس از بیماری خود و دیگران
– ترس از مسخره شدن و تحقیر
– ترس از شکست در مدرسه ، حتی زمانی که نمرات خوب میگیرد.
– ترس از اتفاق افتادن برای والدین زمانی که در کنارش نیستند

چند توصیه برای ترس های سن ۸ تا ۱۲ سالگی
– تقویت اعتماد به نفس کودک با تشویق و تمرین مهارت ها
– صحبت درباره احساسات و استفاده از مثال های واقعی برای نشان دادن اینکه شکست پایان دنیا نیست
– آموزش مهارت های اجتماعی برای کاهش ترس از طرد شدن

درمان ترس کودکان

۱- ایجاد محیط امن و حمایت عاطفی
– کودک باید احساس کند که در کنار والدین امنیت دارد به او گوش بدهد و ترس هایش را نادیده نگیرد.

۲- تشویق به بیان احساسات
۳- مواجهه تدریجی با ترس
– برای مثال: اگر از حیوانی میترسد، ابتدا عکس آن را به او نشان دهید، سپس ویدیو و در نهایت از فاصله نزدیک با خیوان آشنا شود

۴- استفاده از بازی و نمایش
– بازی های نقش آفرینی میتوانند به کودک کمک کنند تا ترسش را کنترل کند
۵- عدم تحقیر یا ترساندن کودک
۶- آموزش تکنیک های آرام سازی
– تمرین تنفس عمیق و مدیتیشن برای کاهش اضطراب
۷- مراجعه به متخصص در صورت لزوم
– اگر ترس کودک بیش از حد شدید، طولانی مدت یا مختل کننده زندگی روزمره اش باشد ، بهتر است با یک روانشناس کودک مشورت کنید.

– مطالعات اخیر نشان داده اند که گروه های خاصی از سلول های مغزی در آمیگدال مانند سلول های دارای ژن Foxp2 ، نقش کلیدی در پردازش و تنظیم ترس دارند

– طبق جدیدترین تحقیقات درباره ی ترس های کودکان و درمان های آنها، نشان میدهند که این ترس ها میتوانند ناشی از عوامل شناختی، اجتماعی و عصبی باشند و در صورت عدم درمان ، احتمال دارد که به اضطراب و افسردگی در آینده منجر شوند.
عوامل شناختی: برخی از کودکان به دلیل الگوی فکری نامناسب مانند خودپنداره منفی، افکار مخرب و بزرگنمایی خطر ، ترس بیشتری را تجربه میکنند. این ترس ها معمولا از سنین ۳ تا ۷ سالگی به وجود می آیند و اگر مدیریت نشوند، ممکن است در بزرگسالی به اضطراب مزمن تبدیل شوند

فعالیت مغزی و ترس: تحقیقات تشان داده اند که کودکان دارای اضطراب فعالیت بیش از حدی در نواحی خاصی از مغز مانند لوب پیشانی، لوب آهیانه ای و آمیگدال دارند . اما درمان با رفتاردرمانی شناختی ( CBT) میتواند فعالیت این نواحی را بهبود دهد و علائم اضطراب را کاهش دهد.

ترس و آینده روانی کودک: برخی پژوهش ها نشان داده اند که مشکلات مرتبط با ترس در کودکی میتوانند در آینده به اضطراب و افسردگی منجر شوند . بخصوص اگر کودک در تعاملات اجتماعی محدود باشد ، ممکن است دچار مشکلات شناختی و هیجانی بیشتری شود.